اختصاصی قدس آنلاین - کارشناسان معتقدند کاهش صادرات غیر نفتی در سالهای اخیر سیری صعودی داشته و تشدید شده است. درگیری و ناامنی کشورهای همسایه که بخش بزرگی از بازار صادراتی ایران را تشکیل می دهند در کنار رکود و نداشتن استراتژی صادراتی وعدم توجه به صادرات دانش بنیان از مواردی است که منجر به کاهش صادرات کشور شده است. جمشید عدالتیان اقتصاددان وعضو  اتاق بازرگانی در ادامه به ذکر دلایل داخلی و خارجی تاثیر گذار بر کاهش صادرات غیر نفتی پرداخته است.

عدالتیان با اشاره به تحریم های بین المللی و تاثیر آن بر کاهش صادرات به قدس آنلاین گفت: واردات و صادرات ایران در سال های اخیر تحت تاثیر تحریم های بین المللی به خصوص تحریم های بانکی قرار داشت بنابراین نتوانست به رشد قابل توجهی دست یابد. علی رغم  ادعاهای صورت گرفته مبنی بر لغو یا تعلیق  تحریم های بانکی اکثر تحریم ها همچنان به قوت خود باقی است و تجارت خارجی ما آثار سوء این تحریم ها را تجربه می کند. وی ادامه داد: نمی توان گفت که در سال های اخیر هیچ رشد صادراتی نداشته ایم  اما در حقیقت کشور به رشد مورد نیاز و مورد نظر نرسیده است. در واقع اگر چه رشد منفی نداشته ایم اما به اهداف اقتصادی مورد نیازمان نرسیده ایم هر چند که انتظار می رفت بعد از توافق برجام رشد قابل توجهی داشته باشیم.

این استاد اقتصاد تصریح کرد: کاهش قیمت نفت نیز در کاهش صادرات ایران بی تاثیر نبوده است. با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از صادرات غیر نفتی ایران در کالاهای غیر نفتی مواد پتروشیمی و میعانات گازی قرار دارد  کاهش قیمت نفت نقش موثری در کاهش صادرات داشته است. زمانی که نفت با بشکه ای صد دلار به فروش می رسید مواد پتروشیمی و میعانات گازی با قیمت بالاتری فروخته می شد و در افزایش نرخ صادرات کشور تاثیر گذار بود. هر چند در سال های اخیر صادرات پتروشیمی افزایش داشته اما با توجه به کاهش قیمت نفت در بازار جهانی تفاوت چندانی با قبل به لحاظ درآمد زایی نداشته ایم بنابراین کاهش قیمت در روند رشد صادرات غیر نفتی تاثیر سویی داشته است.

عدالتیان با تاکید بر تاثیرگذاری بحران منطقه در کاهش صادرات ایران خاطرنشان کرد: لازم به ذکر است زمانی که کشور از رکود رنج می برد اتفاقا صادر کننده تمایل دارد تا صادرات خود را به خارج از کشور افزایش دهد. متاسفانه عوامل دیگری از قبیل بحران های منطقه ای نیز بر کاهش صادرات محصولات غیر نفتی کشور تاثیر گذاشته اند. بیشترین یا بزرگترین  خریداران کالای غیر نفتی ایران در منطقه عراق، سوریه، امارات، افغانستان و ...هستند و از آنجا که برخی از کشورهای یاد شده فاقد ثبات سیاسی هستند بنابراین بازارشان تقاضای زیادی برای واردات کالا ندارد و این مساله به شدت بر روی صادرات غیر نفتی کشور تاثیر گذاشته است.

وی در خصوص ادغام و موضوع تفکیک وزارتخانه صنعت، معدن وبازرگانی و تاثیر آن بر کاهش صادرات و تولید کشور به قدس آنلاین گفت: چند سال پیش زمانی که  همگان از ادغام وزرات بازرگانی و صنعت ومعدن حرف می زدند به خاطر دارم که همه کارشناسان امر اعم  از اقتصاددانان؛ نمایندگان مجلس و اتاق های بازرگانی بر این موضوع اجماع داشتند که ادغام وزاتخانه های یاد شده منجر به چابک سازی و کوچک شدن دولت می شود. اظهار نظرهایی که امروز در خصوص تفکیک این وزارتخانه ها می شنوم بسیار جالب و تامل برانگیز است آن زمان همگی با اطمینان بر ادغام تاکید می کردند امروز معتقدند که ادغام درست نبود یا سرانجام خوبی نداشت. بنده آن زمان معتقد بودم در تمام دنیا بازرگانی و صنعت یک وزارتخانه دارد به این دلیل که تولیدات را با بخش بازرگانی وصادرات هماهنگ می کند زیرا دو وزارتخانه امکان هماهنگی در دو بخش بازرگانی و تولید را ندارند. این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: متاسفانه ادغام در بدنه دو وزارتخانه موفق نبود. در طی سالهای اخیر در رده های پایین بین این دو وزارتخانه تفاهمی به وجود نیامد و تنها تفاهم ظاهری ادغام این دو وزارتخانه در یکی شدن ساختمانهایشان تحقق یافت اما به لحاظ اداری ارتباط موثری در ادغام دو وزارتخانه ها صورت نگرفت.

وی دراین باره افزود: متاسفانه سوء مدیریت دراین وزارتخانه ها منجر به عدم کارآیی درست شد به طوریکه ادغام وزارتخانه ها نه تنها منجر به افزایش تولید و صادرات نشد بلکه این روند را بالعکس کرد. ادغام وزارتخانه های یاد شده همانند ازدواجی بود  که صحبت های اولیه انجام می شود اما در نهایت به تفاهم نرسیده ومنجر به طلاق و جدایی شد.

این فارغ التحصیل دانشگاه کاسل آلمان با بیان اینکه صادرات نیازمند مدیریت کارآمد است اظهار داشت: زمانی صادرات مهم و با ارزش است که ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کند. یقینا با خام فروشی نمی توان انتظار ایجاد ارزش افزوده داشت. زمانی هم که ارزش افزوده ایجاد نشود اشتغال و صادرات ایجاد نمی شود. زمانی صادرات غیر نفتی می تواند موثر باشد که به جای خام فروشی با تولیدات بتوانیم ارزش افزوده ایجاد کنیم. هر چه ارزش افزوده صادرات بیشتر شود اشتغال بیشتری ایجاد می کند. در واقع کیفیت صادرات بسیار مهم است چرا که نوع صادرات و کیفیت آن برافزایش اشتغال تاثیر گذار است.

وی خاطر نشان کرد: یکی از مسایل تاثیر گذار برصادرات ایران  مقاومت خریدارخارجی در برابر خرید کالای ایرانی است. متاسفانه هجمه ها وتبلیغ هایی سویی که درآن سوی مرزها علیه کالای ایرانی میشود موجب کاهش رغبت خریدارخارجی می شود. اگر در فروشگاهی در یک قفسه کالای ایرانی؛ آلمانی یا حتی جنس درجه یک ودو چینی وجود داشته باشد خریدار ترجیح میدهد کالای اروپایی یا کالای ایرانی را خریداری کند.

عدالتیان در خصوص زنجیره صادرات وتوجه به آن گفت: علاوه بر تبلیغات منفی که علیه کالای ایرانی در سراسر جهان صورت می گیرد عدم ارائه خدمات بانکی از سوی بانکهای خارجی نیز مشکلات صادرات کشور را بیشتر کرده است. بسته بندیهای غیر اصولی که نیاز مشتری را برآورده نمی کند؛ حمل ونقل نامطلوب و ...بر روند کاهش صادرات ایران تاثیر گذاشته است. صادرات یک زنجیره است از خرید مواد اولیه تا تولید و صادرات آن تا رسیدن به مشتری باید تحت حمایت قرار داده شود. متاسفانه واردات به حدی است که شرکت های لوازم خارجی تابلوهای فروشگاه های ایران را در اختیار خود گرفته اند این در حالی است که اگرقصد صادرات لوازم خانگی داشته باشیم نیازمند بودجه سنگینی برای تبلیغات، کیفیت افزایی و ورود به بازار دنیا هستیم. بی شک وزارتخانه های ایران در سراسر دنیا باید به این مهم دقت کنند که نقش وزارتخانه ها و وابستگان بازرگانی  در اطلاع رسانی، تبلیغ و شرکت کردن در نمایشگاه های خارجی  حائز اهمیت است. توجه به  تجارت الکترونیک، مدرن سازی گمرک و تجهیز بنادر از عواملی است که در شکوفایی صادرات مهم است.

این فعال اقتصادی در پایان خاطر نشان کرد: هر چند کارشناسان و مسئوولین با تمام مشکلات وراهکارهای اقتصادی، صادرات و واردات آشنا هستند اما بیش از پنجاه سال است که مباحث تکرار می شود وگرهی از مشکلات اقتصاد کشور باز نمی شود به این دلیل که تمامی مشکلات کشور از فقدان مدیریت کارآمد و نفوذ فساد دراقتصاد کشور است.